«Σε λίγες μέρες καλούμαστε στη Βουλή να συζητήσουμε και να ψηφίσουμε τον προϋπολογισμό του 2011. Έτσι όπως έχουν εξελιχθεί τα πράγματα αποτελεί το κρισιμότερο ίσως νομοθέτημα για την ελληνική οικονομία εδώ και δεκαετίες.
Η επιτυχής ή όχι υλοποίηση του, αποτελεί πρόκριμα για τη χώρα μας να μπορέσει να ελπίζει σε καλύτερες μέρες και να αποφύγει δυσάρεστες εξελίξεις με απροσδιόριστες αρνητικές συνέπειες.
Ευθύς εξ' αρχής τίθενται ορισμένα καίρια ερωτήματα πέρα από νούμερα και διαγράμματα. Μερικά πολιτικά ζητούμενα όπως για παράδειγμα:
1. Αν τα υπάρχοντα δεδομένα που θεωρούνται ως βάση της οικονομίας και του τρέχοντος προϋπολογισμού, είναι πραγματικά ή είναι προϊόν δημιουργικής λογιστικής;
2. Αν τα οικονομικά μοντέλα και οι υπολογισμοί που έγιναν για να έχουμε τις προβλέψεις, έχουν συνοχή και στηρίζονται σε ρεαλιστικούς υπολογισμούς και όχι σε ευχολόγια;
3. Αν έχουν υπολογισθεί οι κοινωνικές αντιδράσεις για την ακολουθούμενη πολιτική και αν έχει δοθεί η αναγκαία και απαραίτητη αξία στον παράγοντα «άνθρωπος»;
4. Αν υπάρχει αναπτυξιακό σχέδιο εξόδου από την κρίση;
5. Αν ο πρωθυπουργός και οι υπουργοί του επιτέλους τώρα μας λένε την αλήθεια;
Οι απαντήσεις που δίνω σε αυτά τα ερωτήματα μόνο αισιόδοξο δεν με κάνουν. Εν αντιθέσει ο προβληματισμός μου για το αδιέξοδο, στο οποίο βαδίζει η Ελληνική Οικονομία, ολοένα και μεγαλώνει.
Ξεκινώντας, λοιπόν, τις απαντήσεις μου για τα προηγουμένως τεθέντα ερωτήματα σημειώνω:
Στο 1ο ερώτημα:
Ευθύς εξ΄ αρχής τολμώ να πω ότι οι παραδοχές για την αφετηρία εκκίνησης του προϋπολογισμού στηρίζονται σε εικασίες.
· Το έλλειμμα του 2010 θα είναι σοβαρά μεγαλύτερο από εκείνο που υπολόγιζε μέχρι πρόσφατα η κυβέρνηση, καθώς η απόκλιση στα αναμενόμενα έσοδα θα φτάσει ή και θα ξεπεράσει τα 2,5 δις ευρώ (1,4 δις από ΦΠΑ, 600 εκατ από ΕΦΚ). Αντί για αύξηση στον ρυθμό είσπραξης εσόδων στο 13,7% που αρχικά στόχευε το μνημόνιο και 6% που ήταν ο αναθεωρημένος στόχος, ο ρυθμός αύξησης τους παρά τη φορολογική λαίλαπα της κυβέρνησης, είναι μόλις 3,7% με βάση τα πιο πρόσφατα στοιχεία. Έτσι θα εισπράξει το κράτος 51 δις ευρώ αντί για 55,2 εκατ. ευρώ που αρχικά προέβλεπε ο προϋπολογισμός του 2010.
· Η ανεργία σήμερα που μιλάμε, είναι ήδη πολύ υψηλότερη από αυτήν που καταγράφουν οι δείκτες και υπολογίζεται στο 11,8 για το τρίτο τρίμηνο του 2010, θεωρητικά το καλύτερο εργασιακά λόγω καλοκαιρινής περιόδου. Ήδη τα πρώτα στοιχεία που έχουμε για Οκτώβριο και Νοέμβριο δείχνουν σοβαρή επιδείνωση.
· Η ύφεση πλήττει καίρια ότι απέμεινε ζωντανό στην οικονομία μας. Αρχικά η κυβέρνηση μιλούσε για ύφεση κάτω του 4%, τώρα μας μιλάει για 4,2% αλλά πολύ φοβάμαι ότι το 4,5% που είναι το επίσημο στοιχείο της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας θα φαντάζει μικρό στο τέλος του έτους. Θυμίζω εδώ, ότι το καλοκαίρι του 2009 η παγκόσμια οικονομία είχε ύφεση περίπου στο -1% και η Ευρώζώνη στο -4,1% η Ελλάδα είχε ρυθμούς ανάπτυξης οριακά θετικούς. Σήμερα, ενώ η παγκόσμια οικονομία τρέχει με θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης στο 4,5% και η Ευρώζώνη στο 1% (1,6% το 2011) η Ελλάδα βυθίζεται σε πολλαπλάσια ύφεση. Οποιαδήποτε, λοιπόν, προσπάθεια προσαρμογής του εισοδήματος με το μέσο ευρωπαίο πολίτη έγινε τα τελευταία χρόνια δυστυχώς πάει χαμένη.
· Φαίνεται ότι το κράτος έχει προχωρήσει σε μερική στάση πληρωμών από καιρό. Δεν πληρώνει προμηθευτές, δεν υλοποιεί το Π.Δ.Ε. (η μείωση του ξεπερνάει το 25%), δεν πληρώνει επιστροφές φόρων, καθυστερεί πληρωμές συμβασιούχων, δεν προχωράει σε προμήθειες επαρκών αποθεματικών υλικών για τα νοσοκομεία και γενικά τεχνητά κρατάει το έλλειμμα πιο χαμηλά από ότι πραγματικά είναι. Μόνο για επιστροφές ΦΠΑ υστερεί σε πληρωμές περίπου 1,5 δις ευρώ. Η ζημιά που συντελείται με την τακτική αυτή, δεν έχει να κάνει μόνο με τη παραποίηση του πραγματικού ελλείμματος, αλλά επιβαρύνει ακόμα περισσότερο την ήδη συρρικνωμένη ρευστότητα του ιδιωτικού τομέα, διογκώνοντας τα «λουκέτα» στην αγορά.
· Πληθωρισμός στο 5,2%, δημόσιο χρέος που αυξήθηκε κατά τουλάχιστον 39 δις, χρέη νοσοκομείων, αδράνεια του ΕΣΠΑ, παλλινωδίες στη φορολογική πολιτική, έξοδος από τη χώρα κεφαλαίων που έχουν τρομοκρατηθεί από τα λεγόμενα κυβερνητικών στελεχών περί πτώχευσης κλπ, αποτελούν ένα μείγμα ιδιαίτερα δυσάρεστο.
Στο 2ο ερώτημα:
Σε ένα τέτοιο περιβάλλον θα περίμενε κανείς από μια σοβαρή και υπεύθυνη κυβέρνηση που ως τέτοια θέλει να παρουσιάζεται η κυβέρνηση μας να καταρτίσει έναν αξιόπιστο προϋπολογισμό.
Φαίνεται όμως ότι το παρόν σχέδιο προσπαθεί να συμβιβάσει από τη μία την ανάγκη να παρουσιαστεί ένας προϋπολογισμός όσο γίνεται πιο ήπιος απέναντι στους πολίτες και από την άλλη την ανάγκη να τηρηθούν δεσμεύσεις προς την τρόικα στα πλαίσια του μνημονίου.
Πως αλλιώς μπορεί να συνυπάρχουν στο ίδιο κείμενο ύφεση στο 3% (πλέον του φετινού 4,5%), ανεργία κοντά στο 15% του εργατικού δυναμικού, μειωμένες επενδύσεις κατά 7,5% (πέραν του 17,5% του 2010), μειωμένη ιδιωτική κατανάλωση κατά 4,3% και δημόσια κατά 8,5% και από την άλλη να τίθεται στόχος είσπραξης 6,6 δις επιπλέον από φόρους. Η ύφεση φέρνει μειωμένα έσοδα για το κράτος και αυτός είναι κανόνας που μαθαίνουν πρωτοετείς φοιτητές στα πανεπιστήμια.
Προφανώς σχεδιάζεται η πλήρης αφαίμαξη του Ελληνικού Λαού με αμφίβολο αποτέλεσμα, καθώς όπως λέει ο σοφός λαός «ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος». Βλέποντας λίγο αναλυτικότερα τα επιμέρους στοιχεία του προϋπολογισμού παρατηρούμε:
1. Πριν λίγους μήνες η πρόβλεψη ύφεσης ήταν στο -0,3% για το 2011. Σήμερα μας λένε για -3%. Μέσα σε μικρό διάστημα έχει δεκαπλασιαστεί επί το χείρον η πρόβλεψη και το κλίμα στην αγορά δείχνει ότι η πραγματικότητα θα είναι πολύ χειρότερη.
2. Η επίτευξη των στόχων της δημοσιονομικής προσαρμογής είναι μη ρεαλιστική. Αφού φουσκώσανε τα έσοδα, μειώσανε τις δαπάνες και κόψανε το ΠΔΕ στα χαρτιά παρουσιάζουν ότι το έλλειμμα θα μειωθεί στο 9,4%. Πως όμως θα αυξηθούν τα έσοδα π.χ. από το ΦΠΑ όταν η μείωση της κατανάλωσης είναι δραματική; Πως θα εισπράξει 1 δις από την έκτακτη εισφορά όταν οι επιχειρήσεις έχουν μειωμένα έσοδα ή πως θα εισπράξει από ακίνητα όταν έχει παγώσει εντελώς η αγορά ακινήτων; Πως θα έχει αυξημένα έσοδα από την περαίωση που δεν περπατάει όσο θα έπρεπε ή από την επιτάχυνση των φορολογικών δικών και την είσπραξη ληξιπρόθεσμων οφειλών που το ακούμε εδώ και 1 χρόνο και δεν βλέπουμε αποτελέσματα; Πως θα μειωθούν τόσο ραγδαία οι αμυντικές δαπάνες όταν η χώρα μας έχει συμβατικές υποχρεώσεις;
3. Συνεχίζει να συρρικνώνει και το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ). Προβλέπεται να φτάσει τα 8,5 δισ. ευρώ, μειωμένο κατά 12% σε σχέση με το 2009 και κατά 17,5% (από 10.300 δις ευρώ) σε σχέση με την πρόβλεψη του 2010. Μόνο 3,7% του ΑΕΠ θα διατεθεί για το ΠΔΕ το 2011, το χαμηλότερο ποσοστό των τελευταίων 17 ετών. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι δαπάνες του ΠΔΕ το πρώτο δεκάμηνο είναι μειωμένες κατά 25% φτάνοντας τα 6 δις ευρώ, υπολειπόμενες κατά 2,5 δις του ετήσιου στόχου το οποίο και πρέπει να καλυφθεί στο υπόλοιπο του έτους. Είναι λυπηρό ότι η Κυβέρνηση χρησιμοποιεί το ΠΔΕ όχι ως μοχλό ανάπτυξης, αλλά ως αντιστάθμισμα των αποτυχιών της στην είσπραξη εσόδων.
4. Ο πληθωρισμός που τον Οκτώβριο έφτασε το 5,2% (στο «Μνημόνιο» προβλέπονταν στο 1,9%) από 1,2% που ήταν πριν 1 χρόνο εκτιμάται ότι θα πέσει στο 2,2% για το 2011 κυρίως λόγω της μεγάλης ύφεσης. Μα αν θα έχουμε τέτοια ύφεση πως θα αυξηθούν τα κρατικά έσοδα;
5. Οι φόροι στην ακίνητη περιουσία θα έχουν δραματική αύξηση. Από τα 526 εκατ. Ευρώ του 2009 και τα 600 εκατ. Ευρώ του 2010 (έναντι στόχου 895 εκατ ευρώ) η κυβέρνηση στοχεύει να εισπράξει 910 εκατ. Ευρώ. Σχεδόν διπλασιασμός σε μια αγορά ημιθανή. Με αύξηση αντικειμενικών αξιών και υπέρμετρη φορολόγηση. Είναι το ίδιο κόμμα που χαλούσε τον κόσμο όταν η ΝΔ επέβαλε το γνωστό ΕΤΑΚ.
6. Η κοινωνική διάσταση του κράτους συρρικνώνεται. Ενώ οι άνεργοι θα αυξάνουν, θα υπάρξει περικοπή περίπου 500 εκατ. ευρώ των επιδομάτων ανεργίας το 2012, μηδενική αύξηση άλλων παροχών και πάγωμα, τουλάχιστον έως το 2013, οποιουδήποτε επιδόματος κοινωνικής αλληλεγγύης. Οι δαπάνες για κοινωνική προστασία διαμορφώνονται στο 1,15% του ΑΕΠ για το 2011, σε πολύ χαμηλότερο επίπεδο από αυτές του 2009. Περικόπτονται ακόμα και τα οικογενειακά επιδόματα σε μια χώρα που μαστίζεται από την υπογεννητικότητα. Ενώ όσον αφορά την περίφημη δέσμευση για το 5% στην παιδεία, βλέπουμε φέτος περαιτέρω μείωση στο 2,75% του ΑΕΠ από το 3,05% το 2009. Αντίστοιχα μειωμένες θα είναι και οι δαπάνες για την υγεία.
7. Το χρέος, της γενικής κυβέρνησης ως ποσοστό του ΑΕΠ, αναμένεται να διευρυνθεί στο 152,6%, από 126,8% το 2009 και 142,5 το 2010. Ως ποσό θα αυξηθεί κατά 18δις ευρώ το 2011 πλέον των 32 φετινών. Η άνοδος του τρέχει με ανεξέλεγκτους ρυθμούς και είναι το πιο ανησυχητικό μέγεθος του νέου προϋπολογισμού.
8. Από τον προϋπολογισμό του 2011 απουσιάζει η αναγκαία αναπτυξιακή διάσταση. Δεν υπάρχει σχέδιο για παρεμβάσεις σε τομείς όπως είναι η αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας, οι αποκρατικοποιήσεις, η αξιοποίηση του Θεσμού των ΣΔΙΤ. Εδώ και ένα χρόνο η χώρα δεν έχει αναπτυξιακό Νόμο, το ΕΣΠΑ έχει βαλτώσει, το 2009 ήμασταν 5οι στην απορρόφηση στην Ε.Ε. και το 2010 κατρακυλήσαμε στην 23η θέση, το ΠΔΕ όπως είπαμε έχει παγώσει. Το χειρότερο όμως είναι, ότι το φορολογικό περιβάλλον είναι τόσο ασταθές που όχι μόνο δεν είναι ικανό να προσελκύσει νέες επενδύσεις, αλλά και πολλές υπάρχουσες επιχειρήσεις θα μετακομίσουν στις γύρω χώρες που έχουν σταθερούς και χαμηλούς συντελεστές φορολόγησης. Σύμφωνα με το μνημόνιο θα πρέπει να υπάρξει ένα σχέδιο που εξειδικεύει το πλαίσιο αποκρατικοποιήσεων και αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας, ώστε να διασφαλισθεί η πρόβλεψη για τουλάχιστον 1 δισ. ευρώ ετήσια έσοδα από αποκρατικοποιήσεις την περίοδο 2011-2013. Στο σημείο που έχουμε φτάσει αυτό φαντάζει ως ουτοπία.
Στο 3ο ερώτημα:
Το πλέον ανησυχητικό είναι ότι η κυβέρνηση πλεονάζει από αλαζονεία και αδιαλλαξία. Οι υποσχέσεις για αυξήσεις πάνω από το όριο του πληθωρισμού έχουν μετατραπεί σε μειώσεις μισθών που φτάνουν και το 50% των αποδοχών. Βασισμένη στο ισχυρό εκδοτικό και επιχειρηματικό λόμπυ που τη στηρίζει και τα ερείσματα που έχει στο συνδικαλιστικό χώρο, σχεδιάζει μια σειρά από αντιλαϊκές πολιτικές και «εύκολες» λύσεις, θεωρώντας ότι θα περάσουν στην κοινωνία δίχως αντιδράσεις. Τη νοιάζουν μόνο οι αριθμοί και όχι οι άνθρωποι.
Ενδεικτικά δυο στοιχεία θα αναφέρω. Ο λόγος έμμεσων/άμεσων φόρων εκτιμάται ότι θα διαμορφωθεί στο 1,65 το 2011 από 1,33 το 2009. Οι υψηλότεροι έμμεσοι φόροι επιβαρύνουν άδικα και δυσανάλογα τα χαμηλά και μεσαία εισοδηματικά στρώματα.
Το δεύτερο είναι αυτό της ανεργίας που λέγαμε. Το καλοκαίρι του 2008, μόλις πριν 2 χρόνια η ανεργία είχε πέσει στο 7,2% και η τότε αντιπολίτευση μέμφονταν τη κυβέρνηση της ΝΔ για το μείζον θέμα της ανεργίας και «τη γενιά των 700 ευρω». Σήμερα στη μόνη πρόβλεψη που έχει πέσει η κυβέρνηση μέσα, είναι ότι βαδίζουμε σε ανεργία της τάξης του 15% και του 1.000.000 ανθρώπων. Διπλασιασμός των ανθρώπων που ζουν στην ανασφάλεια, στην αβεβαιότητα, στο περιθώριο. Αν σε αυτά προσθέσουμε ότι πολλές επιχειρήσεις και αυτοαπασχολούμενοι ζουν με δραματικά μειωμένα εισοδήματα, ότι πολλές ακόμα και μεγάλες επιχειρήσεις εφαρμόζουν προγράμματα μειώσεων μισθών ή μειωμένης απασχόλησης (πχ ΔΡΟΜΕΑΣ και SATO στη Β. Ελλάδα), αν προσθέσουμε ότι απορυθμίζονται οι εργασιακές σχέσεις και θα μειωθούν οι αποδοχές και στον ιδιωτικό τομέα και αν προσθέσουμε ότι πολλοί αλλοδαποί έχουν πάρει το δρόμο της επιστροφής, τότε καταλαβαίνουμε ότι η συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας είναι πολύ μεγαλύτερη. Πως, λοιπόν, θα εισπραχθούν τα επιπλέον έσοδα και πως θα αποφευχθεί η κοινωνική έκρηξη των περιθωριοποιημένων; Και τι επιπτώσεις θα έχει η έκρηξη αυτή στην οικονομική ζωή;
Στο 4ο ερώτημα:
Από όλα τα παραπάνω φαίνεται ότι δεν υπάρχει συγκεκριμένο σχέδιο εξόδου από τη κρίση. Το σχέδιο προϋπολογισμού είναι ακόμα ένα επεισόδιο στην αδιέξοδη πολιτική της κυβέρνησης. Το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν μπορεί να υλοποιηθεί και ότι σύντομα θα υπάρξουν επιπλέον μέτρα σε ένα φαύλο κύκλο αναποτελεσματικών πολιτικών χωρίς ελπίδα, χωρίς αντίκρισμα. Η χώρα μας έστω και σε αυτή τη δυσμενή οικονομική συγκυρία θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί τις όποιες δυνατότητες έχει. Στον χρόνο που μας πέρασε έχουν βαλτώσει οι 2 μεγαλύτερες επενδύσεις που ήταν να γίνουν, αυτή του αγωγού Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολης και αυτή της επένδυσης των Αράβων στον Αστακό. Αντ' αυτού η ακρίβεια που πλήττει την αγορά, έχει δώσει τη χαριστική βολή στο τουρισμό μας την πλέον αποδοτική βιομηχανία που διαθέτει η χώρα μας.
Στο 5ο Ερώτημα:
Καταλήγουμε λοιπόν στο συμπέρασμα ότι η κυβέρνηση δεν λέει την αλήθεια. Προσπαθεί να κερδίσει πολιτικό χρόνο. Εκλέχθηκε με το σλόγκαν «λεφτά υπάρχουν», υποσχέθηκε «συμμάζεμα» της οικονομίας και σήμερα λέει στον Έλληνα πολίτη ότι 2 χρόνια μετά την πιο σκληρή λιτότητα που έζησε ποτέ, θα έχει αυξημένο δημόσιο χρέος κοντά στα 70δις ευρώ!
Συνολικά παραμένουμε απαισιόδοξοι για τη πορεία της πραγματικής οικονομίας. Ύφεση, ανεργία, λουκέτα, κλίμα απαισιοδοξίας επιβαρύνονται με τον παρόντα προϋπολογισμό και κυρίως με το πνεύμα που πολιτεύεται η σημερινή κυβέρνηση.
Αλλαγή πολιτικής επιβάλλεται το ταχύτερο δυνατόν και κυρίως αλλαγή ψυχολογίας. Σήμερα πριν να είναι πολύ αργά αύριο!
Η Νέα Δημοκρατία έχει επισημάνει από την πρώτη στιγμή την ανάγκη αλλαγής, καταθέτοντας συγκεκριμένη, εναλλακτική, οικονομική πρόταση.
Πρόταση που βασίζεται στο συγκερασμό της αναγκαίας δημοσιονομικής προσαρμογής και της αναπτυξιακής πολιτικής, ώστε να απεγκλωβιστεί η οικονομία και η κοινωνία από τον ανατροφοδοτούμενο φαύλο κύκλο της ύφεσης.
Εν τέλει, πρόκειται για έναν εικονικό Προϋπολογισμό, ο οποίος αναμένεται, όπως άλλωστε και ο προηγούμενος της Κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, πολύ γρήγορα να αναθεωρηθεί, και πάλι δυστυχώς επί το δυσμενέστερο για νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας».
